رویدادها
اخبار و رویدادهای اخیرمالک داده‌ها همان مشتریان هستند؛ نه بانک‌ها
1403/09/06نشست بررسی چالش‌ها و موانع پیش روی تحقق فرصت‌های بانکداری باز در ایران
در دومین روز از همایش سالانه بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت، نشست تخصصی با موضوع «بانکداری باز؛ همزیستی و هم‌تکاملی در زیست‌بوم بانکداری» با حضور آمنه نادعلی‌زاده، مدیر اداره توسعه و تدوین مقررات نظام‌های پرداخت بانک مرکزی؛ آرش بابایی، مدیرعامل شرکت توسن؛ مسعود پشم‌چی، مدیرعامل گروه داده‌پردازی پارسیان؛ حسین امین زاده، معاون فناوری اطلاعات بانک کشاورزی و محمود کریمی، رئیس گروه مشاوره تحقیقات و مطالعات راهبردی شرکت ملی انفورماتیک برگزار شد. در این نشست چالش‌های استقرار نظام بانکداری باز در ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در ابتدای این نشست کریمی، گزارشی از وضعیت زیست‌بوم بانکداری باز در ایران ارائه کرد. او گفت: «بحث اصلی در بانکداری باز این است که داده‌های مشتری توسط یکسری پردازشگران داده از جمله بانک‌ها و شرکت‌ها و... تولید می‌شود و از طریق رابک‌ها (رابط API) در اختبار فناوران مالی قرار می‌گیرد تا در راستای خدمات رسانی بهتر به مشتریان مورد استفاده قرار بگیرند.» او در ادامه گفت: «فرآیند بانکداری باز در ایران از بانک‌ها و نهادهای مالی به عنوان تامین کنندگان، شرکت‌های فناور حوزه بانکی به عنوان تولیدکنندگان و انتشاردهندگان، شرکت‌های واسط به عنوان توزیع‌کنندگان و کسب‌وکارهای مالی و بانکی به عنوان مصرف‌کنندگان رابک (API) سیستم بانکداری باز به حساب می‌آیند که اجزای بانکداری باز را تشکیل می‌دهند.»
کریمی درباره چالش‌های بانکداری باز عنوان کرد: «از منظر تنظیم‌گری، چالش‌هایی مثل دسترسی به حساب یا پرداخت بدون اجازه صریح از مشتری، بازنشر API به نهادهای غیرمجاز، امکان واسطه‌گری مالی توسط نهادهای بدون مجوز، تسهیل فعالیت‌های غیرمجاز مثل قمار و شرط‌بندی و نقض حریم خصوصی داده‌های مشتری وجود دارد. این چالش‌ها از نظر تولیدکنندگان مثل بانک‌ها به فقدان سازوکار مقرراتی مناسب برای اهلیت‌سنجی و مجازشناسی استفاده‌کنندگان API مربوط می‌شود. همچنین استفاده کنندگان از سیستم بانکداری باز، با چالش‌هایی مثل فقدان فهرست جامعی از api های قابل ارائه، محدودیت مقرراتی کسب مجوز دسترسی به حسال و یکسان نبود api بانک‌های مختلف اشاره کرد.»
آرش بابایی مدیرعامل توسن در این نشست، افزایش رقابت و تسهیل نوآوری را دو رکن مهم توسعه بانکداری باز برشمرد و گفت: «این دو رکن هستند که باعث می‌شود در حوزه بانکداری باز شاهد توسعه خدمات بانکی و صیانت از مشتری باشیم. در این حوزه داده مشتری با رعایت حریم خصوصی باید در اختیار دیگر بازیگران حوزه قرار بگیرد تا مشتری بتواند با فرصت‌هایی که بانکداری باز ایجاد کرده به خدمات ارزان‌تر، متنوع‌تر با سرعت بالاتری دسترسی داشته باشد. این مشتری می‌تواند حقیقی، حقوقی یا کسب‌وکار کوچک یا بزرگ باشد.»
به عقیده بابایی می‌توان از سه منظر رگولاتور، بانک و کسب‌وکار به حوزه بانکداری باز نگاه کرد. او درباره نقش رگولاتور در بانکداری باز گفت: «در سال‌های گذشته آنطور که باید از نظر رگولاتوری به حوزه بانکداری باز پرداخته نشده و امیدواریم در سال‌های پیش رو شاهد شفافیت بیشتر در قوانین این حوزه باشیم. بانک مرکزی باید نظام کارمزد فعلی را بازنگری کند که کارمزدها توجیه اقتصادی برای بازیگران داشته باشد. برای توسعه بانکداری باز لازم است تا بانک‌ها ملزم به ارائه سرویس‌های API به اکوسیستم بانکداری باز شوند. چراکه بانک‌ها مالک داده نیستند، مالک اصلی داده خود مشتری است و بانک‌ها صرفا نقش حاکمیت داده را در اکوسیستم بانکداری باز ایفا می‌کنند.»
رگولاتور در سنوات گذشته با بکارگیری زیرساخت‌هایی مانند دیبا و هاب فناوران، عملا در نقش اپراتور تجمیع کننده حوزه بانکداری باز عمل کرده است.
به عقیده بابایی تا زمانی که نگاه بانکداری باز به شفافیت قوانین منجر نشود، موضوعاتی مثل اعتبارسنجی که این روزها دائما مطرح می‌شود، قرار است همان نگاه سنتی را دنبال کند و شاهد نوگرایی که از اکوسیستم بانکداری باز انتظار می‌رود نباشیم.
او ادامه داد: «از منظر بانک‌ها ما همین الان بانک‌هایی داریم که به خاطر زیرساخت‌های قدیمی امکان ارائه API های پایه برایشان دشوار است و باید زودتر از این چالش‌ها عبور کنیم و تا با کمک رگولاتور همه بانک‌ها ملزم به این شوند که زیرساخت لازم برای ارائه API به بازیگران بانکداری باز را فراهم کنند.»
او قوانین و مقررات انحصارگرایانه برخی بانک‌ها را دیگر چالش پیش روی توسعه بانکداری باز معرفی کرد و گفت: «به دلیل عدم وجود قوانین و مقررات و همچنین نگاه انحصارطلبانه برخی بانک‌ها شاهد رفتارهایی هستیم که برای مثال بانک اجازه دسترسی به برخی سرویس‌های پایه را به دیگر بازیگران حوزه نمی‌دهد و با الزامات دل‌بخواه، یک سری موانع پیش روی کسب‌وکارهای کوچک ایجاد کنند که برای نمونه برای دریافت خدمات باید یک میزان مشخصی رسوب سپرده در بانک داشته باشید یا بعضا بانک‌ها سرویس‌های پایه را صرفا به اپلیکیشن‌های زیرمجموعه خود بانک ارائه کنند.»
بابایی گفت: «اگر بخواهم در یک جمله خلاصه کنم؛ مالک داده‌ها خود مشتریان هستند و بانک‌ها نهایتا نقش حاکمیت داده را در اکوسیستم بانکداری باز ایفا می‌کنند.»
مدیرعامل شرکت توسن با اشاره به دلایل عدم توسعه نظام بانکداری باز گفت: «اینکه چرا شرکت‌های ثالث به این حوزه ورود نمی‌کنند و شاهد اسکیل نشدن بانکداری باز هستیم، معلول عدم وجود قوانین شفاف است. تا زمانی که نظام کارمزدها روشن نباشد، نباید انتظار داشت که این بازار توانایی توسعه داشته باشد.»
او با اشاره به محصول یاقوت توسن گفت: «اکنون حدود 300 API سرویس‌های مختلف بر بستر زیرساخت یاقوت ایجاد شده که در سال 93 جایزه دکتر نوربخش را هم دریافت کرد. این بحث مربوط به امروز و دیروز نیست و سال‌هاست که در تلاش برای حرکت به سمت استفاده از فرصت‌های بانکداری باز هستیم. دغدغه اصلی در این حوزه جلوگیری از رفتارهای ضدرقابتی است و اگر قوانین این حوزه کاملا مشخص باشد، این بازار می‌تواند بیش از پیش توسعه پیدا کند و نفع آن هم به بانک، هم کسب‌وکار و هم مشتری زیر چتر رگولاتوری برسد.»